Ümran Avcı- İbrahim Yıldırım değişik bir polisiye ile okurlarını selamladı. Yıldırım’ın kaleme aldığı son kitabı “Bir Cinayet Antolojisi / Çelenk Tanzim ve Tertip Sanatı” deyiş yerindeyse bir ansiklopedik roman… Roman anlatıcısı izini sürdüğü cinayetleri bir ses kayıt aygıtına anlatıyor. Emeli sesli bir ‘cinai antoloji’ oluşturmak. Bir yandan da öldürülen her bir kişi için özel bir çiçek seçip Türkiye kadar bir çelenk, edebi aranjman oluşturmaya çalışıyor. Romanda bahsi geçen her cinayet ve kuşkulu mevt büsbütün gerçek. İsmi geçenler ortasında söyleşide ayrıntılarını bulacağınız Madam Musurus’tan Osmanlı’ya anayasa yazan Velistinli Rigas’ın infazına kadar pek çok isim var. Hatta iç kanamaya neden oldukları söylenen Viktorya devrinin bayanları kum saati üzere gösteren meşhur korseleri bile birer zanlı olarak karşımıza çıkıyor. Özetle müellif; cinayete kurban gitmiş, ihmal sonucu ölmüş, intihar süsü verilmiş, faili meçhul kalmış yüzlerce vefat olayını bir kurgu ile edebi metne dönüştürmüş.
Yeni kitabınız polisiye ekseninde kurgulanmış ansiklopedik bir roman. İsimleri unutulmuş ya da hafızalara kazılmış ne kadar ecelsiz ölen varsa çabucak hepsi bu kitapta.
“Bir Cinayet Antolojisi” vurguladığınız üzere ansiklopedik bir çalışma. Roman, değişik vakitlerde, üç başka yerde – Küçük Langa, Nişantaşı ve Beyoğlu’nda- beş seans hâlinde kaydedilen konuşmaların sözcük sözcük çözümlenerek yazıya dönüştürülmesinden oluşuyor. Ses kayıt aygıtına konuşan anlatıcı, kelamını ettiği her bir cinayetin maktulü yahut maktulesi için bir çiçek öneriyor. Kayıtlar deşifre edilip yazıya dönüştürüldüğünde, bu teklif görsel olarak yerine getiriliyor. Özcesi okur, roman boyunca bir cinayet antolojisi hazırlanmasına ya da çelenk tanzim ve tertip edilmesine şahit oluyor. Ancak bu tanıklık, antolojinin Türkçe karşılıkları olan güldeste, seçki sözcükleriyle bağlı değil. Zira bu derleme, unutulan, unutulması istenen, örtbas edilen cinayetlerle ilgili ansiklopedik bir çalışma.
Romandaki deyişle ‘cinai antoloji’ Buckingham Sarayı’nda 1867 yılında Sultan Abdülaziz onuruna verilen davetle açılıyor. Londra sefirimiz Kostaki Musurus’un eşi Madam Anna’nın baloya damgasını vuran kuşkulu mevtini odağınıza almanızın kıssasını anlatır mısınız?
Bu romanın çıkış noktası 2004 yılında yayımlanan “Hassas Ruhlar Şikâyetçi Aşklar” kitabımdaki “Müşteki Aşklar Kitabı” isimli hikayedir. Bir manada 20 yıl evvel yayımlanan bir hikaye nedeniyle kuşkulu olabileceği varsayılan mevtin – ya da çözülemeyen cinayetin – tekrar peşine düşülmesi. Bütün okumalarım ve araştırmalarım sayesinde romanı inşa edecek olan gereçlere, yere, vakte ve bireylere ulaşmıştım fakat bütün bunları bir ortaya getirecek çimentoya, tutkala da gereksinimim vardı. O fonksiyonu ise Musurus Ailesi ve Madam Musurus’un vefatı üstlendi.
Ve yıllar sonra ortaya çıkan bir ‘defter’ yeni ispatlar sunuyor bu mevte dair.
Bu vefatın yıllar sonra tekrar ele alınmasının nedeni 2018 yılında İstanbul’da bir terekede bulunan çok eski bir ‘defter’in hem o mevte hem de akabinde gerçekleştirilen başka ölümcül olaylara dair deliller sunmasıdır. ‘Defter’in bir başka özelliği ise 1907, 1908 ve 1917 yıllarında İstanbul’a üç sefer gelen değerli bir hata hikayesi müellifi tarafından Büyük Londra Oteli’nde İngilizce kaleme alınmış olmasıdır. Münasebetiyle, konuşmalar sırasında ‘defter’den aktarılanların ülkemizde yaygınlaşan kimi polisiye edebiyat bilgilerini tartışmaya açması mümkün. Ben, bir diğer polisiye romanın mümkün olabileceğini kanıtlamaya çalışan “Bir Cinayet Antolojisi”nin, polisiye roman müelliflerinin da ilgisini çekeceğini düşünüyorum.
Roman kahramanı bir taraftan cinai antolojiyi hazırlarken bir taraftan da her mevt olayı için tek bir çelenk hazırlıyor, her gidene bir çiçek seçiyor. Kitabın girişindeki “Türkiye Kadar Bir Çelenk” başlığı epeyce ironik.
Cinayetler sadece silahlarla işlenmiyor: Beşerler kontrolsüz, sorumsuz kurum ve bireyler yüzünden çukura düşerek, yanarak, sele kapılarak da ölüyor. Romanın birinci kısmına ‘Türkiye Kadar Bir Çelenk’ başlığını koymama vesile olan şair Ergin Günçe’nin 16 Ocak 1983’te bindiği uçağa makus hava şartlarıyla nedeniyle uçuş izini verilmeseydi, onunla birlikte 46 kişi daha ölmeyecek; Günçe’nin Türkiye kadar dediği umudun çiçeği; Türkiye Kadar Bir Çelenk’e dönüşmeyecekti…
“Zihnimde otopsi masası kurdum”
Antolojiyi hazırlayan roman kahramanı “Zihnim kriminal inceleme bölgesini andırıyor sanki” diyor. Hislerinizin bir çevirisi diyebilir miyiz?
Edebiyat benim için sadece yazmak ve okumak değil; meraklanmak, araştırmak da birebir vakitte. Münasebetiyle bu romanda antolojiye aldığım her cinayet için suç mahalleri incelendi, bulunan kanıtlar- ipuçları dosyalanıp doğrulukları tekraren teyit edildi. Bazen zihnimde teşrih (otopsi) masası bile kurdum.
Sizi en çok etkileyen mevt olayı hangisiydi diye sorsam?
İki bayan müzikçinin vefatının peşine düşmek beni üzmüş ve ürkütmüştü: Bergen aylarca süren çok uzun bir vefat yaşamış, Esengül ise 25 yaşında derin devlet takviyeli bir trafik kazasında ölmüştü; cenazesinde bırakın çelengi, bir tek gül bile yoktu…